Σεργκέι Ραχμάνινοφ
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
"Είμαι ένας Ρώσος συνθέτης. Η γενέτειρά μου επηρέασε το ταλέντο μου και τις αντιλήψεις μου. Η μουσική μου είναι προϊόν της ψυχοσύνθεσής μου. Είναι μουσική Ρωσική."
Ο Σεργκέι Βασίλιεβιτς Ραχμάνινοφ ( Сергей Васильевич Рахманинов, Sergej Vasil’evič Rahmaninov, ο ίδιος έγραφε το όνομά του Sergei Vasilievich Rachmaninoff, 1 Απριλίου 1873– 28 Μαρτίου 1943) ήταν Ρώσος συνθέτης, πιανίστας και διευθυντής ορχήστρας. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους πιανίστες του 20ου αιώνα, εξ αιτίας των εξαιρετικών τεχνικών δυνατοτήτων του. Υπάρχουν πολλές ηχογραφήσεις με τον ίδιο να εκτελεί έργα δικά του αλλά και άλλα σημαντικά έργα του πιανιστικού ρεπερτορίου. Η ποιότητα των συνθέσεών του συχνά αμφισβητήθηκε, παρ’ όλο που η δημοτικότητά του ήταν πολύ μεγάλη. Στα έργα του συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, 4 κοντσέρτα γιαπιάνο, 3 συμφωνίες, 2 σονάτες για πιάνο και 3 όπερες. Το ύφος των περισσότερων συνθέσεών του είναι το ύφος του ύστερου ρομαντισμού, συγγενικό με την μουσική τουΤσαϊκόφσκι, αλλά διακρίνονται και επιδράσεις από τον Σοπέν και τον Λιστ.
Βίος
Παιδικά χρόνια και σπουδές
Γεννήθηκε στο Σεμιόνοβο, κοντά στο Νόβγκοροντ, στην βορειοδυτική Ρωσία και ήταν το τέταρτο από τα έξι παιδιά μιας αρκετά εύπορης οικογένειας. Ο πατέρας του, Βασίλι Ραχμάνινοφ, ήταν αξιωματικός του Ρωσικού στρατού (εν αποστρατεία όταν γεννήθηκε ο Σεργκέι) και η μητέρα του κόρη στρατηγού, η οποία είχε προικοδοτήσει το σύζυγό της με μεγάλες εκτάσεις γης και ακίνητα. Ο Βασίλι Ραχμάνινοφ εξ αιτίας του πάθος του για τη χαρτοπαιξία, οδηγήθηκε σε οικονομική καταστροφή το 1882, κατασπαταλώντας την περιουσία της γυναίκας του και το 1882 αναγκάστηκε να πουλήσει και το τελευταίο οικογενειακό κτήμα στο Όνεγκ και να μετακομίσει σε ένα μικρό σπίτι στην Αγία Πετρούπολη.
Ο Βασίλι Ραχμάνινοφ ήταν η αιτία για μια αλυσίδα ψυχολογικών τραυματικών εμπειριών στη ζωή του Σεργκέι, οι οποίες διαμόρφωσαν καθοριστικά την ψυχοσύνθεσή του καθώς και την ανάγκη να εκφράζεται μέσω της σύνθεσης.
Εκείνη την εποχή η Αγία Πετρούπολη μαστίζεται από επιδημία διφθερίτιδας. Τρία από τα αδέλφια του Σεργκέι – μεταξύ των οποίων και ο ίδιος- προσβάλλονται αμέσως. Και αν ο Σεργκέι και ο αδελφός του Βλαντιμίρ διαφεύγουν τον κίνδυνο, ο τραγικός θάνατος της αδελφής του Σοφίας δίνει το τελειωτικό χτύπημα στον κλονισμένο γάμο των γονιών του.
Εκεί στην Αγία Πετρούπολη γράφεται στο Ωδείο με υποτροφία. Αρχικά δεν ενδιαφερόταν για την μουσική και οι επιδόσεις του ήταν κακές, όμως με την συμβουλή του πιανίστα Αλεξάντρ Ζιλότι, που ήταν ξάδερφος του και είχε υπάρξει μαθητής του Φραντς Λιστ, η μητέρα του τον έγραψε στην τάξη πιάνου του Νικολάι Ζβέρεφ, στο Ωδείο της Μόσχας και μετακομίζει στο σπίτι του Ζβέρεφ, ο οποίος προσέφερε στέγη σε ταλαντούχους μαθητές του, και μάλιστα δεν ζητούσε αμοιβή για την διδασκαλία του.
Ήταν όμως απαιτητικός δάσκαλος και είχε επιβάλει αυστηρή πειθαρχία στους μαθητές. Το 1888 ο Ραχμάνινοφ άρχισε να φοιτά στην προχωρημένη τάξη πιάνου του Ζιλότι και παράλληλα να αφιερώνεται στην σύνθεση. Την ίδια περίοδο έφυγε από το σπίτι του Ζβέρεφ επειδή εκεί δεν είχε την απαραίτητη ησυχία να συγκεντρωθεί στην σύνθεση.
Πρώτες επιτυχίες
Το 1891 αποφοίτησε από την τάξη πιάνου και ένα χρόνο αργότερα από την τάξη σύνθεσης, ενώ είχε ήδη ολοκληρώσει το 1ο κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα. Για την αποφοίτησή του από την τάξη της σύνθεσης του ανατέθηκε να γράψει την μονόπρακτη όπερα Αλέκο. Η εξεταστική επιτροπή ενθουσιάστηκε τόσο από το αποτέλεσμα, που του απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο. Η πρεμιέρα της όπερας έγινε στις 27 Απριλίου του1893 και το έργο έγινε δεκτό με ευνοϊκές κριτικές.
Η επιτυχία του διακόπηκε προσωρινά μετά την πρεμιέρα της 1ης συμφωνίας, στις 15 Μαρτίου 1897 στην Αγία Πετρούπολη, υπό την διεύθυνση του Αλεξάντρ Γκλαζούνοφ, για τον οποίον λέγεται ότι διηύθυνε το έργο μεθυσμένος. Η υποδοχή του έργο από τους κριτικούς ήταν αρνητική και προκάλεσε στον συνθέτη μεγάλη απογοήτευση που εξελίχθηκε σε κατάθλιψη. Τότε διέκοψε προσωρινά την ενασχόληση με την σύνθεση και εργαζόταν μόνο ως διευθυντής ορχήστρας, ενώ παράλληλα υποβαλλόταν σε ψυχοθεραπεία μέσω υπνωτισμού από τον πρωτοπόρο τότε Νικολάι Νταλ. Τα αποτελέσματα της θεραπείας ήταν άμεσα και σύντομα άρχισε να επεξεργάζεται το 2ο κοντσέρτο για πιάνο, που παρουσιάστηκε στις 27 Οκτωβρίου του 1901 υπό την διεύθυνση του Ζιλότι, με τον ίδιο τον συνθέτη στο πιάνο, και είναι ακόμα και σήμερα ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του.
Ο γάμος του
Στις 29 Απριλίου 1902 παντρεύτηκε την ξαδέρφη του, Νατάλια Σάτινα. Το ζευγάρι απέκτησε δύο κόρες, την Ιρίνα και την Τατιάνα. Κατά το μήνα του μέλιτος, το ζευγάρι επισκέπτεται τη Βιέννη, τη Βενετία, τηΛουκέρνη και το Μπαϋρόιτ, όπου παρακολουθούν έργα Βάγκνερ. Τις εμπειρίες του από αυτό το ταξίδι ο Ραχμάνινοφ τις αποτυπώνει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, συνθέτοντας τα Δώδεκα Τραγούδια έργο 21 και μετά το ταξίδι μέσα από τα δύο μεγάλα έργα του για σόλο πιάνο, τις Παραλλαγές σε ένα θέμα του Σοπέν έργο 22 και τα Πρελούδια έργο 23.
Η επιστροφή
Το 1904 ανέλαβε την θέση του διευθυντή ορχήστρας στο Θέατρο Μπολσόι. Παρέμεινε στην θέση αυτή για δύο χρόνια˙ ήταν αυστηρός διευθυντής και πολύ επιτυχημένος και οι κριτικές για τις συναυλίες του ήταν πολύ θετικές. Από το 1906 και για τα δύο επόμενα χρόνια ο συνθέτης και η η οικογένεια περνούσαν τους χειμερινούς μήνες στην Δρέσδη. Εκεί συνέθεσε την 2η Συμφωνία op. 27, την 2η Σονάτα op. 28 και το Συμφωνικό ποίημα Το νησί των νεκρών, το οποίο εμπνεύστηκε από τον ομώνυμο πίνακα του Arnold Böcklin.
Το 1909 επέστρεψε στην Ρωσία για να εγκατασταθεί οριστικά και παράλληλα άρχισε να προετοιμάζεται για περιοδεία στις Η.Π.Α.. Για τον σκοπό αυτό συνέθεσε το 3ο Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα, που έγινε αμέσως ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του. Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου η Ρωσία αποκόπηκε από την υπόλοιπη Ευρώπη και οι περιοδείες του συνθέτη διακόπηκαν. Όταν, τον Δεκέμβριο του1917, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, έλαβε μια πρόσκληση για συναυλίες στην Σουηδία, χωρίς να διστάσει εγκατέλειψε την Ρωσία με την οικογένειά του, δεν γνώριζε όμως ότι δεν επρόκειτο ποτέ να επιστρέψει.
Μετανάστευση στις Η.Π.Α
Έπειτα από εμφανίσεις στην Σουηδία και την Δανία είχε πολλές προσκλήσεις για να εμφανιστεί ως διευθυντής ορχήστρας στις Η.Π.Α.. Δεν αποδέχθηκε όμως καμία μόνιμη θέση και προτίμησε να εργάζεται ελεύθερα ως πιανίστας. Εγκαταστάθηκε στην Αμερική το 1918 και έγινε ένας από τους δημοφιλέστερους και πιο καλοπληρωμένους βιρτουόζους της εποχής τους. Αυτό του προσέφερε μεγάλη οικονομική άνεση που του επέτρεπε να ζει με πολυτέλεια. Η νοσταλγία όμως όλης της οικογένειας για την πατρίδα τους ήταν μεγάλη. Ζούσαν αποτραβηγμένοι, δεν είχαν επαφές με τα Μέσα και οι γνώσεις του στην αγγλική γλώσσα παρέμειναν περιορισμένες.
Το 1930 αγόρασε στην Ελβετία μια μεγάλη έκταση και έκτισε μια πολυτελή βίλα την οποία ονόμασε Σεναρ (=Σεργκέι + Νατάλια Ραχμάνινοφ). Εκεί περνούσε τους καλοκαιρινούς μήνες και μόνο εκεί μπόρεσε να ασχοληθεί συστηματικά με την σύνθεση. Αγάπησε την Ελβετία σαν δεύτερη πατρίδα του, όμως αναγκάστηκε να την εγκαταλείψει κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τελευταία χρόνια και θάνατος
Το 1942 εγκαταστάθηκε στο Μπέβερλυ Χιλς και το Φεβρουάριο του 1943 πήρε την Αμερικανική υπηκοότητα. Έδωσε το τελευταίο του ρεσιτάλ στις 17 Φεβρουαρίου του 1943.
Στην τελευταία συνέντευξη της ζωής του, έχοντας γευτεί καταξίωση και καλλιτεχνικές εμπειρίες όσο λίγοι στη σύγχρονη ιστορία της μουσικής συνοψίζει τις απόψεις του περί σύνθεσης στις ακόλουθες φράσεις: «Η αδιάκοπη μου θέληση να συνθέσω μουσική είναι μια εσωτερική παρότρυνση του να εκφράσω μουσικά τα συναισθήματά μου, όπως η ομιλία για να προφέρω τις σκέψεις μου. Αυτή πρέπει να είναι και η λειτουργική σημασία της σύνθεσης στην ζωή κάθε συνθέτη. Κάθε άλλη, είναι δευτερευούσης σημασίας. Δε συμπαθώ τους συνθέτες που γράφουν με βάση προκαθορισμένες θεωρίες ή υιοθετούν ένα στυλ, μόνο και μόνο επειδή είναι στη μόδα. Οι μεγάλες σελίδες της μουσικής ποτέ δε γράφτηκαν με αυτό τον τρόπο και τολμώ να πω πως ούτε πρόκειται. Η μουσική οφείλει –σε τελική ανάλυση- να είναι η έκφραση της προσωπικότητας του συνθέτη, οφείλει να αντικατοπτρίζει τη χώρα γέννησής του, αγαπημένα συναισθήματα, τη θρησκεία του, τη γλώσσα του, τα βιβλία και τις εικόνες που αγάπησε και τον επηρέασαν, οφείλει να είναι το σύνολο των εμπειριών του. Μελετήστε τα αριστουργήματα των μεγάλων συνθετών και θα βρείτε κάθε πτυχή της προσωπικότητας και του περιβάλλοντός τους στη μουσική τους. Ο χρόνος μπορεί να αλλάξει τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη μουσική, δε θα αλλάξει όμως ποτέ την αποστολή της...»
Πέθανε από καρκίνο στις 28 Μαρτίου1943 στο Μπέβερλυ Χιλς, λίγες μέρες πριν τα εβδομηκοστά γενέθλιά του, και ετάφη στο Κοιμητήριο Kensico της Νέας Υόρκης.
Εργογραφία (επιλογή)
Συμφωνικά έργα
3 Συμφωνίες
Συμφωνικοί χοροί, op.45
"Το νησί των νεκρών" (Συμφωνικό ποίημα)
Για πιάνο και ορχήστρα
4 Κοντσέρτα για πιάνο
"Ραψωδία σε ένα θέμα του Παγκανίνι"
Μουσική δωματίου
Τρίο αρ.1 σε σολ ελασ. «Trio élégiaque»
Τρίο αρ. 2 σε ρε ελασ. op.9
2 Κομμάτια για βιολοντσέλο και πιάνο op. 2
Σονάτα για βιολοντσέλο και πιάνο op. 6
2 κουαρτέτα εγχόρδων σε σολ. ελας.
Μελωδία για βιολοντσέλο και πιάνο
Ρομάντσα για βιολοντσέλο και πιάνο
Έργα για πιάνο
2 Σονάτες για πιάνο
24 Πρελούδια για πιάνο
Etudes-Tableaux για πιάνο
5 Morceaux de Fantaisie op. 3
Σουίτες για 2 πιάνα, op. 5 & 17
6 κομμάτια για τέσσερα χέρια op. 11
6 Moments Musicaux Op. 16
Παραλλαγές σε ένα θέμα του Σοπέν op. 22
Παραλλαγές σε ένα θέμα του Κορέλλι op. 42
Όπερες
Aleko
Francesca da Rimini, op. 25
The Miserly Knight
Θρησκευτική μουσική
Λειτουργία του Χρυσοστόμου op. 31
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου